Ενεργειακές Κοινότητες (Ν. 4513/2018): Έννοια/Θεσμικό Πλαίσιο/Μέλη/Δραστηριότητες/Ίδρυση/Άδεια/Καταστατικό/Πλεονάσματα Xρήσης/Κίνητρα
ΚΑΛΟΝΟΜΟΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ – ΔΙΚΗΓΟΡΟΙ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Έννοια / Θεσμικό Πλαίσιο / Μέλη ΕΚοιν:
Η Ενεργειακή Κοινότητα (Ε.Κοιν.) είναι αστικός συνεταιρισμός αποκλειστικού σκοπού με στόχο την προώθηση της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας και της καινοτομίας στον ενεργειακό τομέα, την αντιμετώπιση της ενεργειακής ένδειας και την προαγωγή της ενεργειακής αειφορίας, την παραγωγή, αποθήκευση, ιδιοκατανάλωση, διανομή και προμήθεια ενέργειας, την ενίσχυση της ενεργειακής αυτάρκειας και ασφάλειας σε νησιωτικούς δήμους, καθώς και τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας στην τελική χρήση σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, μέσω της δραστηριοποίησης στους τομείς των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (Α.Π.Ε.), της Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης (Σ.Η.Θ.Υ.Α.), της ορθολογικής χρήσης ενέργειας, της ενεργειακής αποδοτικότητας, των βιώσιμων μεταφορών, της διαχείρισης της ζήτησης και της παραγωγής, διανομής και προμήθειας ενέργειας.
Οι Ενεργειακές Κοινότητες ρυθμίζονται κατά βάση από το ν. 4513/2018 και συμπληρωματικά από τις διατάξεις του ν. 1667/1986 (πλην ορισμένων ρητώς εξαιρούμενων άρθρων αυτού).
Μέλη μίας Ενεργειακής Κοινότητας μπορούν να είναι φυσικά πρόσωπα με πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα, νπδδ, νπιδ, ΟΤΑ α΄ βαθμού της ίδιας Περιφέρειας εντός της οποίας βρίσκεται η έδρα της Ενεργειακής Κοινότητας ή επιχειρήσεις αυτών και ΟΤΑ β΄ βαθμού της έδρας της Ενεργειακής Κοινότητας. Σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του νόμου τα ελάχιστα μέλη της ΕΚοιν είναι πέντε, εάν πρόκειται για νπδδ (εκτός των ΟΤΑ) ή νπιδ ή φυσικά πρόσωπα, τρία, εάν τα μέλη είναι νπδδ ή νπιδ ή φυσικά πρόσωπα, από τα οποία δύο τουλάχιστον είναι ΟΤΑ, δύο, εάν τα μέλη είναι ΟΤΑ α βαθμού νησιωτικών περιοχών με πληθυσμό κάτω από 3.100 κατοίκους. Επίσης ο νόμος εισάγει το στοιχείο της εντοπιότητας, προβλέποντας ότι τουλάχιστον το πενήντα τοις εκατό (50%) συν ένα των μελών πρέπει να σχετίζονται με τον τόπο στον οποίο βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν. και συγκεκριμένα τα φυσικά πρόσωπα – μέλη να έχουν πλήρη ή ψιλή κυριότητα ή επικαρπία σε ακίνητο το οποίο βρίσκεται εντός της Περιφέρειας της έδρας της Ε.Κοιν. ή να είναι δημότες δήμου της Περιφέρειας αυτής, ενώ τα νομικά πρόσωπα μέλη να έχουν την έδρα τους εντός της Περιφέρειας της έδρας της Ε.Κοιν..
Επιπρόσθετα ο ν. 4513/2018 προβλέπει ότι κάθε μέλος μπορεί να κατέχει πέραν της υποχρεωτικής συνεταιριστικής μερίδας και μία ή περισσότερες συνεταιριστικές μερίδες, με ανώτατο όριο συμμετοχής στο συνεταιριστικό κεφάλαιο το 20%, με εξαίρεση τους ΟΤΑ, οι οποίοι μπορούν να συμμετέχουν με ανώτατο όριο το 50% για ΟΤΑ α΄ βαθμού νησιωτικών περιοχών με πληθυσμό κάτω από 3.100 κατοίκους και το 40% για τους λοιπούς ΟΤΑ. Σημαντική είναι εξάλλου η ρύθμιση του νόμου για την ισοτιμία των μελών μίας ΕΚοιν, αφού προβλέπεται ότι κάθε μέλος, ανεξαρτήτως των συνεταιριστικών μερίδων που κατέχει συμμετέχει στη γενική συνέλευση με μία μόνο ψήφο.
Δραστηριότητες ΕΚοιν:
Οι δραστηριότητες της Ενεργειακής Κοινότητας προσδιορίζονται αποκλειστικά στο νόμο, μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται:
α) η παραγωγή, αποθήκευση, ιδιοκατανάλωση ή πώληση ηλεκτρικής ή θερμικής ή ψυκτικής ενέργειας από σταθμούς Α.Π.Ε. ή Σ.Η.Θ.Υ.Α. ή Υβριδικούς Σταθμούς εγκατεστημένους εντός της Περιφέρειας που βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν. ή και εντός όμορης Περιφέρειας για Ε.Κοιν. με έδρα εντός της Περιφέρειας Αττικής,
β) διαχείριση, όπως συλλογή, μεταφορά, επεξεργασία, αποθήκευση ή διάθεση, πρώτης ύλης για την παραγωγή ηλεκτρικής ή θερμικής ή ψυκτικής ενέργειας από βιομάζα ή βιορευστά ή βιοαέριο ή μέσω ενεργειακής αξιοποίησης του βιοαποικοδομήσιμου κλάσματος αστικών αποβλήτων,
γ) προμήθεια για τα μέλη της ενεργειακών προϊόντων, συσκευών και εγκαταστάσεων, με στόχο τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και της χρήσης συμβατικών καυσίμων, καθώς και τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας,
δ) προμήθεια για τα μέλη της ηλεκτροκίνητων οχημάτων, υβριδικών ή μη, και εν γένει οχημάτων που χρησιμοποιούν εναλλακτικά καύσιμα,
ε) διανομή ηλεκτρικής ενέργειας εντός της Περιφέρειας που βρίσκεται η έδρα της,
στ) προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας ή φυσικού αερίου προς τελικούς πελάτες, σύμφωνα με το άρθρο 2 του ν. 4001/2011 (Α 179), εντός της Περιφέρειας που βρίσκεται η έδρα της,
ζ) παραγωγή, διανομή και προμήθεια θερμικής ή ψυκτικής ενέργειας εντός της Περιφέρειας που βρίσκεται η έδρα της,
η) διαχείριση της ζήτησης για τη μείωση της τελικής χρήσης της ηλεκτρικής ενέργειας και εκπροσώπηση παραγωγών και καταναλωτών στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας,
θ) ανάπτυξη δικτύου, διαχείριση και εκμετάλλευση υποδομών εναλλακτικών καυσίμων, σύμφωνα με το ν. 4439/2016 (Α 222) ή διαχείριση μέσων βιώσιμων μεταφορών εντός της Περιφέρειας που βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν.,
ι) εγκατάσταση και λειτουργία μονάδων αφαλάτωσης νερού με χρήση Α.Π.Ε. εντός της Περιφέρειας που βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν.,
ια) παροχή ενεργειακών υπηρεσιών, σύμφωνα με το άρθρο 10 της Δ6/13280/7.6.2011 (Β 1228) απόφασης της Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής.
Επιπλέον η Ε.Κοιν. μπορεί να ασκεί οποιαδήποτε από τις κατωτέρω δραστηριότητες:
α) Προσέλκυση κεφαλαίων για την πραγματοποίηση επενδύσεων αξιοποίησης των Α.Π.Ε. ή Σ.Η.Θ.Υ.Α. ή παρεμβάσεων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης εντός της Περιφέρειας που βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν.,
β) σύνταξη μελετών αξιοποίησης των Α.Π.Ε. ή της Σ.Η.Θ.Υ.Α. ή υλοποίησης παρεμβάσεων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης ή παροχή στα μέλη της τεχνικής υποστήριξης στους ανωτέρω τομείς,
γ) διαχείριση ή συμμετοχή σε προγράμματα χρηματοδοτούμενα από εθνικούς πόρους ή πόρους της Ευρωπαϊκής Ενωσης σχετικά με τους σκοπούς της,
δ) παροχή συμβουλών για τη διαχείριση ή συμμετοχή των μελών της σε προγράμματα χρηματοδοτούμενα από εθνικούς πόρους ή πόρους της Ευρωπαϊκής Ενωσης σχετικά με τους σκοπούς της,
ε) ενημέρωση, εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο για θέματα ενεργειακής αειφορίας,
στ) δράσεις για την υποστήριξη ευάλωτων καταναλωτών και την αντιμετώπιση της ενεργειακής ένδειας πολιτών που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, εντός της Περιφέρειας στην οποία βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν., ανεξάρτητα αν είναι μέλη της Ε.Κοιν., όπως παροχή ή συμψηφισμός ενέργειας, ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών ή άλλες δράσεις που μειώνουν την κατανάλωση της ενέργειας στις κατοικίες των ανωτέρω.
Ίδρυση Ε Κοιν/Πλεονάσματα χρήσης
Όσον αφορά στην ίδρυση της Ενεργειακής Κοινότητας τηρείται η διαδικασία ίδρυσης ενός αστικού συνεταιρισμού, ήτοι απαιτείται η κατάρτιση καταστατικού με ιδιωτικό έγγραφο που χρονολογείται και υπογράφεται από τα μέλη και έχει το ελάχιστο εκ του νόμου περιεχόμενο και το οποίο προσκομίζεται στο οικείο Ειρηνοδικείο μαζί με τα συμβολαιογραφικά έγγραφα ή τα Ε9 ή τα πιστοποιητικά οικογενειακής κατάστασης των φυσικών προσώπων – μελών για την απόδειξη της εντοπιότητάς τους με τον τόπο της έδρας της ΕΚοιν καθώς και μαζί με τα καταστατικά των νομικών προσώπων μελών της. Η ΕΚοιν αποκτά νομική προσωπικότητα με την καταχώριση του καταστατικού της στο Μητρώο ΕΚοιν του ΓΕΜΗ.
Πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι όσον αφορά στη διάθεση των πλεονασμάτων χρήσης ο νόμος προβλέπει κατ’ αρχήν τη μη διανομή τους στα μέλη και τη διάτηρηση και διάθεσή του για την υλοποίηση των σκοπών της. Δίδεται ωστόσο η δυνατότητα σε Ε.Κοιν. στις οποίες συμμετέχουν τουλάχιστον δεκαπέντε (15) μέλη ή δέκα (10) προκειμένου για Ε.Κοιν. με έδρα σε νησιωτικό δήμο με πληθυσμό κάτω από τρεις χιλιάδες εκατό (3.100) κατοίκους σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, και το 50% συν ένα εξ αυτών είναι φυσικά πρόσωπα, να διανέμουν στα μέλη τους τα πλεονάσματα της χρήσης μετά την αφαίρεση του τακτικού αποθεματικού, εφόσον υπάρχει σχετική πρόβλεψη στο καταστατικό.
Κίνητρα ΕΚοιν:
Το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο για τις ΕΚοιν προβλέπει οικονομικά κίνητρα και μέτρα στήριξης των ΕΚοιν. Ορίζεται ειδικότερα ότι οι Ε.Κοιν. μπορούν να εντάσσονται στο ν. 4399/2016 (Α 117), εφαρμοζομένων αναλογικά των διατάξεων του νόμου αυτού για τις Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις (Κοιν.Σ.Επ.) του ν. 4430/2016 (Α 205), καθώς και σε άλλα προγράμματα χρηματοδοτούμενα από εθνικούς πόρους ή πόρους της Ευρωπαϊκής Ενωσης σχετικά με τους σκοπούς τους.Επίσης προβλέπονται κίνητρα που αφορούν ειδικά στην εγκατάσταση και λειτουργία μονάδων ΑΠΕ και Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης (ΣΗΘΥΑ). Οι αιτήσεις που υποβάλλονται από Ε.Κοιν. για χορήγηση άδειας παραγωγής στη Ρ.Α.Ε. για σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής από Α.Π.Ε. και Σ.Η.Θ.Υ.Α. και Υβριδικούς Σταθμούς εξετάζονται κατά προτεραιότητα ενώ προβλέπεται και η απαλλαγή των ΕΚοιν από το ετήσιο τέλος διατήρησης δικαιώματος κατοχής άδειας παραγωγής καθώς και η καταβολή μειωμένων ποσών εγγυητικών επιστολών για εγγραφή στο μητρώο συμμετεχόντων.Επιπλέον ένα ιδιαιτέρως σημαντικό πλεονέκτημα των ΕΚοιν είναι η δυνατότητά τους να αξιοποιούν τον εικονικό ενεργειακό συμψηφισμό (virtual net metering). Ο νόμος εν προκειμένω επιτρέπει την εγκατάσταση σταθμών Α.Π.Ε. και Σ.Η.Θ.Υ.Α. και Υβριδικών Σταθμών από Ε.Κοιν. για την κάλυψη ενεργειακών αναγκών των μελών τους και ευάλωτων καταναλωτών ή πολιτών που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας εντός της Περιφέρειας στην οποία βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν., με εφαρμογή εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού, όπως αυτός ορίζεται στην παρ. 13 του άρθρου 2 του ν. 3468/2006 δίνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τη δυνατότητα μειώσεως του καταναλισκόμενου ηλεκτρικού ρεύματος (π.χ. από τους ιδιώτες μέλη μία ΕΚοιν) ή τη δυνατότητα υλοποίησης δράσεων στηρίξεως ευάλωτων κοινωνικών ομάδων (π.χ. από μία ΕΚοιν με μέλη ΟΤΑ α΄ ή β΄ βαθμού).Τέλος αξίζει να αναφερθεί ότι με το όγδοο άρθρο του πρόσφατου ν. 4618/2019 προβλέφθηκε ρητώς ότι η ιδιότητα του μέλους ενεργειακής κοινότητας δεν καθιστά υποχρεωτική την ασφάλιση στον Ενιαίο Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης.
Ράνια Παρλάτζα
Μ.Δ.Ε. Δημοσίου και Αστικού Δικαίου ΕΚΠΑ